ناصرالدین ‌شاه قاجار معروف به «سلطان صاحبقران» و بعد «شاه شهید»، چهارمین شاه از دودمان قاجار ایران بود. وی طولانی‌ترین مدت شاهی را در میان دودمان قاجار دارا است.

ناصرالدین شاه در سفر اروپا که به مسکو مسافرت نموده بود، در تماشاخانه «گاولین» برای اولین بار مراسم رقص باله را مشاهده نمود. رقص و لباس بالت بالرینها؛ که شلوار کش بافته ای چسبان و نازکی بر پا کرده بودند و روی انگشتان پا با نوای موزیک می رقصیدند؛ بشدت علاقه شاه قاجار را برانگیخت.

به روایتی اولین اپرا در ایران به همت آلفردژآن باتیست لومر و انجمن موزیکان در شب پنج شنبه 21 دیماه 1250 و در دوره ناصرالدین شاه مجلسی با نواختن انواع سازها و بازیگری به رسم تماشاخانه های فرنگستان در تهران انعقاد یافت . . .

سبک زندگی شاهان ایرانی در عصر قاجار و پیش از آن همراه با بذل و بخشش های خاصی بود. گاهی و بر اثر یک حادثه خاص این بخشش ها جدای از انسان ها حیوانات را نیزشامل می شد. همچنان که گربه ای بر اثر یک حادثه که خرافات شاهنشاه به آن جلوه ای جدی بخشید، مقام و مرتبه ای متفاوت یافت . . .

تصویری تاریخی از دکتر [هوتوم] شیندلر پزشک آلمانی دربار ناصر الدین شاه قاجار

اعتمادالسلطنه در یکی از بخشهای کتاب خود ضمن نقل احوالات روزانه خود و ناصرالدین شاه و البته ببری خان گربه مخصوص شاه با بیانی شیوا و هوشمندانه به انتقاد از شیوع صفت حسادت در میان رجال سیاسی وقت می پردازد و می نویسد . . .

ناصرالدین شاه آنچنان که از برخی دستاوردهای وارداتی غرب می هراسید، برخی دیگر را بسیار با علاقه دنبال می کرد. از جمله آنکه به شدت از گسترش روزنامه های آزاد بیمناک بود و می ترسید آنها اساس سلطنتش را بر هم زنند.

به علت درگیری بین جانشینان شاهرخ نادری و هرج و مرج اوایل دوره قاجاریه، آستان قدس تا مدتها از تولیت برخوردار نبود، و اداره آستان قدس در اختیار صاحب منصبان و بزرگان آستان قدس بود؛ چنانکه اسناد باقیمانده حاکی از آشفتگی و عدم نظم در امور آستان می‌باشد.

در زمان ناصرالدین شاه نه تنها دوران رونق شعر و ادب و رشته های دیگر صناعی مستظرفه بود، بلکه هنگام شکوه و باروری موسیقی ایران نیز بود. شاه از طرفداران جدی موسیقی بود.

نقل است سپهسالا صدراعظم اصلاح طلب ناصرالدین شاه زمانی نگران بدگویی مخالفان از خود نزد شاه بود. ناصرالدین شاه برای رفع این سوء تفاهم متن شیوایی را خطاب به صدراعظم خود نوشته که حاوی نکاتی جالبی است . . .

در تاریخ معاصر ایران، دربار ناصرالدین شاه قاجار به دلیل داشتن خدم و حشم، نوکران و کنیزان متعدد مشهور است. با این تفاسیر فرزندانی در دربار پهلوی از نوکران و چاکران درباری متولد می شدند که به غلام بچه مشهور بودند و از همان دوران کودکی آماده نوکری شاه قاجار می شدند.

درعهد ناصرالدین شاه قاجار مسخره معروفی در دبار بود به نام کریم شیره ای؛ که هم برقرار کننده و ابداع کننده نمایشهای دربار بود و هم نایب نقارخانه دولتی و رئیس دسته های مطرب. لقب شیره ای پشتبند نام او، شیرینی نمایشها و مسخره گیهای او را بیاد می آورد.

تصویری که در آن ناصرالدین شاه قاجار معروف به قبله عالم ، سلطان صاحبقران و شاه شهید در کودکی و شمیر به دست به اتفاق چند تن از درباریان مشاهده می شود.

سبک و سیاق زندگی زنان حرمسرای قاجاری جای تامل دارد. تحرک اجتماعی در میان آنان بالاست و ممکن است از جایگاهی ضعیف به مرتبه ای بلند دست یابند. انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه، که نام اصلی او فاطمه بود، خادم سوگلی پیشین ناصرالدین شاه بود که جیران نام داشت. مرگ او راه را برای فاطمه گشود تا همسر شاه قاجار باشد.

دلایل بسیاری وجود دارد که "حکایت پیر و جوان" را یک رمان بدانیم، نه قصه ای که به شیوه سنتی ایرانی نگاشته شده است. اگرچه نمی توان آن را حتی با رمان های عصر خود نیز مقایسه کرد.

در میان نوادگان فراوان ناصرالدین شاه عصمت الدوله شباهتهای بسیاری زیادی با شاه قاجار داشته است.

برگزاری ماه رمضان در دربار ناصری نیز رنگ و بوی خاص خود را داشته چنانچه با گذشت 125 سال از کشته شدن ناصرالدین شاه ( اردیبهشت ماه 1275 ) خاطرات و نقل قول های شیرینی از ایام رمضان در دربار ناصرالدین شاه برجای مانده است.

عین السلطنه در یکی از صفحات جلد دوم کتاب خود به توصیف نحوه اخراج بیش از یکصد زن از زنان حرمسرای ناصرالدین شاه در دوران پس از مرگ او می پردازد. توصیفات وی نشان از سرنوشت تلخ این زنان دارد که در ادامه آمده است:

ناصرالدین شاه قاجار در عین آنکه در زمره اولین چهره هایی است که در تاریخ عکاسی ایران تصویرش بر صفحه "داگرئوتیپ" ثبت شده است، خود از پیشگامان تاریخ عکاسی در ایران به شمار می‌رود.ناصرالدین شاه قاجار در عین آنکه در زمره اولین چهره هایی است که در تاریخ عکاسی ایران تصویرش بر صفحه "داگرئوتیپ" ثبت شده است، خود از پیشگامان تاریخ عکاسی در ایران به شمار می‌رود....

ناصرالدین شاه به دلیل وسعت قلمرو حکمرانی و داشتن نفرات نظامی، از وی می هراسید و وحشت زده بود که مبادا خیال طغیان در سر داشته باشد.